W latach 2015-2023 Muzeum Okręgowe w Toruniu prowadziło w północno–wschodniej części toruńskiego poligonu wojskowego badania wykopaliskowe w ramach zadania/projektu pt. „Późno paleolityczne osadnictwo okolic Torunia – Brzoza, gm. Wielka Nieszawka”. Badania finansowane były przez Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu oraz Muzeum Okręgowe w Toruniu. Teren do badań archeologicznych udostępniony został przez Nadleśnictwo Gniewkowo – Lasy Państwowe i Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu.

Przeprowadzone badania pozwoliły odkryć ślady paleolitycznych łowców, którzy wykonywali narzędzia z narzutowych krzemieni. Do tych narzędzi zaliczano m.in. liściaki, rylce, przekłuwacze. W trakcie badań, z wykopów badawczych, pozyskano ponad 25 tysięcy krzemieni datowanych na późny paleolit oraz znaleziono ponad 800 fragmentów przepalonych i rozdrobnionych kości zwierzęcych i liczne ślady bursztynu. Odkryto również ponad 30 przedmiotów wykonanych z surowca innego niż krzemienny.

Najnowsze odkrycia w Brzozie potwierdzają dużą rangę kompleksu, dostarczając nowych danych źródłowych potrzebnych do omówienia zdarzeń kulturowo-chronologicznych, związanych z późnym paleolitem w tej części Polski.
Najnowsze odkrycia otwierają przed nami nowe możliwości interpretacyjne tego unikatowego miejsca. Z wielu względów stanowisko/kompleks w Brzozie to miejsce wyjątkowe na Niżu Środkowoeuropejskim. Jednym z nich jest nie tylko liczba zadokumentowanych koncentracji krzemiennych i pozostałych znalezisk łączonych z późnym paleolitem, ale przede wszystkim kontekst ich odkrycia, spotykany niezwykle rzadko na stanowiskach piaskowych.

W północno-wschodniej części toruńskiego poligonu wojskowego mamy do czynienia z niezwykle istotnym dziedzictwem archeologicznym, zachowanym w rzadko spotykanym kontekście stratygraficzno-planigraficznym, związanym z pierwszymi grupami ludzkimi u schyłku starszej epoki kamienia w tej części Polski.

Tekst – na podstawie: https://muzeum.torun.pl/blog/nie-tylko-piaski-odkrycia-archeologiczne-na-skraju-torunskiego-poligonu-2024/

Fot.: B. Bielińska-Majewska, K. Deczyński, J. Okonek